Systeem dynamiek: het leren verbinden van `de punten´ bij een systeem dynamische aanpak.
Systeembewustzijn.
De praktijk van alle dag laat zien dat iedereen, jong en oud, zich bewust is van systemen en verbanden.
Hoe kun je het vermogen van een student om `punten´ te verbinden, een eenvoudige uitdrukking voor systeem dynamiek, prikkelen door alledaagse gesprekken en activiteiten?
Hoe stel je een leergang samen, die er voor zorgt dat het zien en doorzien van patronen het verschil maakt?
Artes Sophiae stelt aan de orde, dat denken over systemen betekent, aandacht hebben voor onderlinge relaties, patronen en dynamieken die ons omringen. Iedereen verhoudt zich op een natuurlijke wijze tot deze verschijnselen.
Artes Sophiae bouwt voort op dit natuurlijke inzicht en bevordert deze geïntegreerde manier van denken en werken voor studenten, opleiders en managers.
Om een algemeen beeld te krijgen van wat een systeem inhoudt, kun je jezelf de volgende vraag stellen. Wat gebeurt er, als iedereen zegt: “Ik eerst!” Zoek minimaal twee alledaagse voorbeelden om te illustreren wat er zou kunnen gebeuren?
In elk voorbeeld zal je ontdekken dat er een systematische verwevenheid is tussen twee of meer delen die op elkaar inwerken om samen een geheel te vormen. Wanneer je een idee hebt van wat een systeem inhoudt, ben je in staat om dit te doorzien.
Het resultaat is, dat een systeem denker het effect doorziet van kleine onderdelen of aspecten op het grotere geheel.
Elke individuele actie of beslissing heeft een impact op de gehele organisatie of zelfs de gehele samenleving. Elke individuele actie is op zichzelf verdedigbaar, maar ze kan een verwoestende impact hebben op het grotere geheel als je ze combineert.
Dit inzicht is van cruciaal belang om de in de wereld aan elkaar gerelateerde problemen op te lossen: sociale, ecologische, economische, politieke, enzovoorts.
Studenten kunnen leren inzien, hoe een klein aspect zich kan verhouden tot een groter geheel. Hoe kun je studenten door middel van systeem dynamisch denken en werken de mogelijkheid geven om dit soort inzichten te ontwikkelen? Hoe kun je het systeembewustzijn van studenten zodanig ontwikkelen, dat ze het in hun hele leven kunnen toepassen?
Hoe kun je studenten leren om onder de oppervlakte te kijken, om onderlinge verbanden en dynamieken tussen de leden en delen van gebeurtenissen en of processen in meerdere opzichten te herkennen? Hoe kun je ze leren om na te denken over, hoe deze verbanden te gebruiken om hun wereld te verbeteren?
Hoe kun je hun primaire notie over de hele wereld als een dynamisch met elkaar verbonden en strak geweven web van samenhangende, interactieve elementen en processen blijven voeden?
Voor het antwoord op al deze vragen heb je slechts twee onderling samenhangende woorden nodig: een systeem dat dynamisch kan communiceren met andere systemen, kortweg systeem dynamiek.
Een netwerk benadering.
Tegenwoordig groeien studenten op in een complexe wereld met veel problemen, gerelateerd aan en als gevolg van een eenzijdige analytische benadering. Zij moeten zich bewust worden van de oorzaken en gevolgen binnen onderling verbonden systemen.
De werkelijkheid vraagt om een netwerkachtige benadering, wat betekent, begrip krijgen voor een net of netwerk tussen vele data. Studenten moeten leren werken in de action research methode, waarin ze leren hoe je stapsgewijs via open dating, axial dating, conceptual dating en functional dating, respectievelijk kunt omgaan met mind mapping, design mapping, concept mapping en functional mapping, om uiteindelijk te leren denken en werken in een systeem dynamisch denkraam en werkraam. Zie de diagrammen en dynagrammen van Artes Sophiae.
Om wereldwijde problemen te kunnen aanpakken, moeten studenten beschikken over een goed getraind begrip van systeem dynamiek, gerelateerd aan de discipline die ze willen leren. De kennis van systeem dynamiek moet zowel compact als uitgebreid genoeg zijn, zodat ze in staat zijn het te gebruiken. Systeem dynamiek betreft een niveau van kennis met betrekking tot complexe conceptuele kennis (kennis over de principes en het gedrag van het systeem) en cognitieve vaardigheden.
Bijvoorbeeld, het vermogen om problemen in een bredere context te zien, meerdere niveaus (of invalshoeken) binnen een systeem te zien, complexe onderlinge relaties op te sporen, invloeden binnen en buiten het systeem op te zoeken, besef hebben van veranderingen in tijd en ruimte en het herkennen van verschillende terugkerende patronen.
Bewustheid aangaande dynamische systemen leidt tot een gewaar zijn van het patroon dat ze verbindt, met mogelijke constructieve gevolgen.
Systeem dynamiek is een voorwaarde voor het oplossen van problemen, die voortkomen uit een gefragmenteerde benadering, in een onderling verbonden wereld. Al veel te lang werkt de wetenschapper vanuit de veronderstelling, dat hij veilig kon omgaan met losse delen, er van uitgaande dat het geheel voor zichzelf zou zorgen. Nu moet de student de uiteengevallen delen weer opsporen en uitzoeken waartoe ze behoren om ze weer op een systeem dynamische manier te synthetiseren. Want de delen dienen te worden samengebracht binnen het verbindend patroon (framework) van het geheel (proces) waartoe ze behoren.
Wanneer studenten systeem dynamiek leren en meer expliciet systeem bewust denken, verschuift hun wereldbeeld. Zij ontwikkelen het vermogen om hun manier van denken en werken te transformeren. Dit nieuwe wereldbeeld krijgt volgens Artes Sophiae gestalte in het functionele paradigma. In en door het functionele paradigma begrijpt en doorziet de student een op ervaring gebaseerde heelheid. De student ziet natuur, mensen, gebeurtenissen, problemen niet meer als afzonderlijke en niet verbonden delen.
De student moet ontdekken dat menselijk gedrag onderdeel is van het ecologische probleem, dus moet hij inzien dat hij/zij niet een buitenstaander is, maar een 'binnenstaander', in verbinding met al het andere. De mens maakt onderdeel uit van de natuur, in plaats van dat zij daar buiten staat.
De student dient te weten, dat de boer werkt met natuurlijke landschapsprocessen, de groei van diverse soorten planten en dieren stimulerend, waardoor het eigen ecologische evenwicht wordt onderhouden. Er voor zorgend, dat er weinig tot geen afval in de omringende ecosystemen terecht komt en dat biologische producten worden verbouwd met minder onbedoelde negatieve gevolgen, zoals de dood van nuttige insecten en het afvloeien van pesticiden en chemicaliën in de plaatselijke waterhuishouding met alle onbekende gevolgen van dien.
Een systeem dynamisch opgeleide student zal eerder geneigd zijn om verschillende problemen contextueel gerelateerd te bekijken. Vanuit het systeem dynamisch perspectief staat niets op zichzelf, mijn probleem is uw probleem, dus wat is het antwoord op de vraag, wat gebeurt er als iedereen zegt: “Ik eerst!”?
Systeem dynamiek bewerkt, dat studenten minder gauw één enkele oorzaak zullen aanwijzen als schuldige voor bepaalde problemen. De student ontwikkelt een houding om terugkerende patronen en indicatoren in relatie tot met elkaar samenhangende oorzaken te onderzoeken. Ook ontwikkelt hij/zij het vermogen om te anticiperen op een verandering in het functioneren van een organisatie als een onderdeel of proces wordt veranderd.
Systeem dynamische denkers erkennen, dat kleine acties grote gevolgen kunnen hebben, en vice versa. Ze zoeken naar en begrijpen diversiteit binnen complexiteit. Zo kunnen ze bijvoorbeeld een gesloten kringloop ontwikkelen tussen productie en consumptie, daar waar afval uit de ene bron kan worden gebruikt om weer een nieuw productieproces op te starten.
Systeem dynamisch leren denken en werken, kan studenten helpen om een dieper, compassievoller, nauwkeuriger en duurzamer gevoel, over wat essentieel is, te ontwikkelen. Maar het allerbelangrijkste is het vermogen om een systeem te kunnen doorzien als een gevolg van een veelvoud aan oorzaken, effecten en onbedoelde gevolgen.
Systeem dynamiek spoort talloze onderlinge samenhangen op, organiseert grote hoeveelheden gegevens en anticipeert op onbedoelde gevolgen.
Synthetisch denken met analytische feiten.
Traditioneel werd (of wordt) een student geleerd, dat de beste manier om een object te begrijpen, is, om het te analyseren of het op te splitsen in delen. Maar uit onderzoek blijkt dat prestaties ondermaats blijven, als men werkt in complexe dynamische systemen met meerdere feedback processen, vertragingen, non lineaire verbanden en accumulaties.
Met systeem dynamiek ontwikkelt een student, binnen co-learning action research, betere onderzoeksvaardigheden, zoals kritisch divergent en convergent denken in begrippen en beelden, analyse en synthese, het oplossen en inlossen van problemen.
Gefragmenteerde kennis in gescheiden curricula is geen goede voorbereiding om complexe problemen te kunnen aanpakken. Studenten moeten leren hoe zij inzichten uit diverse disciplines kunnen synthetiseren om creatieve en effectieve oplossingen te creëren. De belangrijkste uitdaging in deze eeuw zal worden om ecologisch duurzame gemeenschappen zodanig op te bouwen dat ze niet destructief interfereren met het inherente vermogen van de natuur om leven te verduurzamen.
Veel systemen werken op een niet-lineaire wijze, daarom vereist systeem dynamisch denken een voortdurend zich uiteenzetten met en zich bekwamen in complexe systeemtheorie, action research en subject betrokken modelleringen om diverse niveaus van deskundigheid te kunnen ontwikkelen.
Een groeiende hoeveelheid onderzoek laat zien, dat veel studenten intuïtief systeemdenken, zonder enige formele opleiding. Dit vermogen om systeemgedrag te begrijpen moet echter wel op een methodische manier worden geschoold. Een welkome basis wordt gevormd door het spontane geloof dat alles met alles is verbonden en dat alles verklaard kan worden door al het andere, maar is nog niet voldoende om een meer onderlegd systeem dynamische ziens- en gedragswijze te ontwikkelen.
Systeem dynamiek kan het inzicht brengen, dat de overleving van de mensheid afhangt van de bereidheid om met gevoel te leren begrijpen hoe de natuur werkt. Om te leren werken in harmonie met de natuurlijke processen dient de student te begrijpen wat er gedaan moet worden en of wat er niet gedaan moet worden.
Door het leren verbinden van de punten in een diagram of een dynagram kunnen studenten zien hoe processen worden weergegeven in een analoog en of causaal verband. Al of niet toegerust met een uitgebalanceerd feedback proces, een set van interacties, die een systeem doet terugkeren naar een evenwichtstoestand. Naar hun eigen aard zijn ze doel zoekend, zodanig werkend dat ze de dingen naar een gewenste toestand brengen, om ze daar te houden.
Zodra een student dit patroon doorziet, kan hij op zoek gaan naar manieren om het op een harmonieuze wijze te veranderen. Een mogelijke strategie is om het doel te herzien en of te herstellen. Of om een doel te ontwikkelen waarmee een nieuw evenwicht met meer succes kan worden onderhouden. Misschien is het nodig om veranderingen in de tijd met behulp van een dynagram op te sporen om er vervolgens op te kunnen anticiperen. Mogelijk kan je bepaalde processen zien stijgen, dalen en of oscilleren om de vraag te onderzoeken welke set van relaties dit patroon zou kunnen veroorzaken?
Belangrijk is om te leren observeren teneinde de patronen die zich herhalen te kunnen opsporen. Studenten kunnen dan mogelijke opties onderzoeken hoe het feedback proces te balanceren en of hoe het feedback proces te versterken.
Hoe kan de student leren om van perspectief te veranderen? Hoe kunnen we anticiperen op onbedoelde gevolgen door het heden te extrapoleren? Hoe maken we er een spel van om te kijken naar dingen die zichzelf versterken en of accumuleren? Een accumulatie kan bijvoorbeeld op een voorraad in een bedrijf betrekking hebben. De snelheid waarmee de voorraad verandert, is haar stroom. Hoe kunnen we studenten uitdagen om te leren denken in termen van voorraden en stromen? Voorraden en stromen spelen een belangrijke rol in het genereren van een aantal van de meest verwarrende dynamieken die de wetenschapper tegenkomt.
Hoe kunnen we studenten leren om modellen te bouwen met een betere probleemdefinitie, problemen op te lossen met behulp van bijvoorbeeld design mapping. Dit equipeert hen om te analyseren en te handelen op basis van kennis, zich bewust wordend van terugkerende patronen. Zij kunnen dit inzicht gebruiken om hun eigen handelen te corrigeren, op onbedoelde gevolgen te anticiperen en anderen te helpen effectiever te opereren.
Wat gebeurt er, als eenieder vorm geeft aan systeem dynamiek?