Learning book - under construction

Artes Sophiae biedt je, in de vorm van dit leerboek, de mogelijkheid om zelfstandig kennis te maken met de basisbeginselen van functionele systeem dynamiek, wat een nieuw vak en een vernieuwende discipline is.

In het leerboek wordt leerstof in de vorm van lesblokken aangereikt, die je basaal wegwijs maken in systeem dynamiek. De lesblokken bestaan uit zowel theorie als praktijk en zijn zo opgezet dat je deze zelfstandig kunt leren en oefenen.

Het leerboek is het tussen van theorie & praktijk en samen met het theorieboek en het praktijkboek vormt het een drieledige structuur. Deze drieledige structuur vinden we ook in de mens. De theorie is analoog aan het denken, de methodiek aan het voelen en de praktijk aan het willen. Deze drie vermogens worden in dit leerboek zoveel als mogelijk aangesproken in de lesblokken. Dus we raden je van harte aan om de denk-, voel- en wil oefeningen uit te voeren.

In het theorieboek vind je de exacte theoretische begrippen en omschrijvingen*.

In het praktijkboek vind je in de corresponderende lesblokken concrete oefenstof om het geleerde verder te leren hanteren.

*Daar er door het hele ArtesS team continue gewerkt wordt aan de site, hebben we ervoor gekozen om de theorie uit het theorieboek, waaraan in het leerboek gerefereerd wordt, onder te brengen in de lesblok readers van het leerboek om de bedoelde informatie trefzeker beschikbaar te stellen. Later, als het theorieboek niet meer 'under construction' is, zullen de lesblok readers vervallen en zal er direct naar het theorieboek worden gelinkt.

Het leerboek, praktijkboek en theorieboek zijn gesitueerd in het linkermenu onder Education 'artes Sophia', onder System dynamics.

Het volgen van de introductie lesblokken kan, na het succesvol afronden van de eindopdracht, resulteren in een certificaat. Met dit certificaat kun je je inschrijven voor de opleiding 'systeem dynamisch leren denken en werken' van artes Sophiae.

Voor het deelnemen aan trainingen van artes Sophiae kan het hebben van het certificaat van deze introductietraining een voorwaarde zijn. Doordat de deelnemers het certificaat bezitten en daarmee elementaire basiskennis hebben van systeemdynamiek, wordt de kwaliteit en de effectiviteit van de betreffende trainingen verhoogd en gewaarborgd.

Naast dit leerboek, de opleiding en de trainingen, organiseert artes Sophiae ook regelmatig workshops, themadagen en basistrainingen voor geïnteresseerden die graag eerst in een persoonlijk contact willen kennismaken met systeemdynamiek en of artes Sophiae.

Klik hier voor ons opleidingsaanbod

Klik hier voor ons trainingsaanbod

Klik hier om je in te schrijven voor onze nieuwsbrief

Klik hier om je vraag te stellen

We wensen je een verrijkende, vruchtbare onderzoekstocht toe.

Uitleg Lesblok

Per lesblok wordt er één onderdeel van systeem dynamiek belicht. Elk lesblok is een introductie in het betreffende onderdeel. Per onderdeel bespreken we de systematiek en of logiek, respectievelijk theorie en of praktijk, van systeem dynamiek en maak je op een interactieve manier kennis met dit onderdeel. Elk lesblok bestaat uit een stukje denken(denk) en een stukje willen(doe). We raden je aan om de opdrachten daadwerkelijk uit te voeren. Soms vind je Leesstof in een lesblok. We raden aan om deze verrijkende leesstof door te nemen. Ook horen bij ieder lesblok verdiepende praktische oefeningen, te bereiken door te klikken op Oefenstof.

Systeem dynamiek bestaat uit de woorden systeem en dynamiek.

Systeem is een structuur, gebaseerd op ons grondpatroon, waar de bouwpatronen (diagram, dynagram, etc) op hun beurt weer op zijn gebaseerd.

Dynamiek is een ordening, het zijn de ‘werkingen / bewegingen’ die in dit systeem een plek hebben gekregen en werkzaam zijn. Een voorbeeld van een dynamiek is een discentrische dynamiek. Kort gezegd is dit een uit het centrum vertrekkende, steeds groter wordende dynamiek. Deze staat tegenover een naar het centrum toe bewegende dynamiek, genaamd concentrische dynamiek.

Lesblok “de horizontale as”

De horizontaal is een belangrijk onderdeel van de werkelijkheid en neemt een net zo belangrijke plek binnen systeem dynamiek in. De horizontaal binnen systeem dynamiek karakteriseert bijvoorbeeld de tijd als een na elkaar, een of-of verhouding, een uitsluitende verhouding, dualiteit. Hierover later in dit lesblok meer. Niet alleen binnen systeem dynamiek vind je de horizontaal, maar ook in andere vakken zoals wiskunde, natuurkunde, tekenen, etc. In bijvoorbeeld wiskunde heet de horizontaal de x-as.

Maar eerst de horizontale as, we stellen onszelf twee vragen:

Wat is de horizontaal.

Welke functies heeft deze horizontaal binnen systeem dynamiek.

Naaststaande horizontaal is een platte, liggende lijn. De horizontaal is aan zich oneindig, maar deze horizontale lijn hierboven heeft twee uiteinden, vanuit jouw positie bekeken, een links en een rechts. De lijn heeft ook een boven en een onder.

Neem pen en papier en teken de horizontaal.

Waar begon je met tekenen? Waar eindigde je? Links of rechts? Rechts of links? Voelt het anders wanneer je een lijn van links naar rechts tekent dan wanneer je deze van rechts naar links tekent?

Als je nu om je heen kijkt zie je deze horizontaal ook. Zie je bijvoorbeeld een vensterbank in je omgeving? Deze is doorgaans overheersend horizontaal.

Voorbeelden van horizontalen zijn: tafelbladen, vloeren, plafonds, lades, bovenkanten van kasten, kastplanken, bedden, matrassen, vloerkleden, in bed liggende mensen en of patiënten, etc.

Doe onderzoek naar zoveel mogelijk horizontalen in je omgeving.

Beschrijf de eventuele karakteristieken en of functies van deze horizontalen.

Binnen systeem dynamiek noemen wij de horizontaal, de duale as. De horizontale lijn heeft namelijk een links en een rechts. Links is links en rechts is rechts, iets is dus links of rechts, het is OF links OF rechts. Als rechts links is, is het links en niet meer rechts. Net zoals een bed, een bed heeft een hoofdeinde en een voeteneinde. OF het hoofd ligt er OF de voeten. Er is sprake van een gescheidenheid die niet is te overbruggen, ze sluiten elkaar uit. Het heeft een excluderende en uitsluitende werking. De horizontale as heeft een excluderend duaal of-of karakter en is daardoor benoemd tot duale as. De horizontale as heeft hier meer een ruimtelijk karakter.

Dit duale aspect echter vinden we ook in de tijd, omdat we aannemen dat het verleden niet de toekomst is en de toekomst niet het verleden is. Normaal gesproken gaat het verleden vooraf aan de toekomst. Bij gevolg zou je een tijdlijn kunnen uitzetten van verleden naar toekomst en hier in het westen van links naar rechts. Wanneer we de tijd in beeld brengen, dan kunnen we ook de horizontale as nutten als een tijdslijn. Deze kan van links naar rechts of van rechts naar links lopen. Je kunt vanuit de toekomst naar het verleden terugkijken en vanuit het verleden naar de toekomst vooruitblikken.

Soms spreken we hier ook over een tijd as, waarop de chronologische tijd afgebeeld kan worden, vroeger en later manifesteren zich als een 'na elkaar'. Dit wordt later uitgewerkt in twee tijdsopvattingen, met name Chronos en Chairos, negatieve tijd en positieve tijd. Dit is hier uitgewerkt.

Aangezien er zowel systeem dynamisch gedacht, gevoeld, gewild als gewerkt kan worden, kunnen we ons denken bv inzetten om de karakteristieken van de horizontale as, de duale as, de liggende lijn te vinden.

Op het moment dat er een duale as is, is er een ‘gebied’ boven en onder deze lijn, een links en een rechts. Iets wat zich boven deze as bevindt, kan zich naar onder begeven en vice versa. Er kan iemand(wie) en iets(wat) boven en onder deze as verschijnen of onder en boven deze as verdwijnen.

Een fenomeen met deze karakteristieken zien we elke dag gebeuren. Dit fenomeen is de dag-nacht cyclus, waarin de zon in de ochtend boven de horizon verschijnt en in de avond onder de horizon verdwijnt.

We geven de horizontaal, zoals je ziet in bovenstaande afbeelding, golvend weer in het grondpatroon, met aan beide uiteinden van elkaar weg wijzende pijlen. Deze weergave komt het dichtst bij het gevoel wat hoort bij de duale as en beeld de functies uit. De twee pijlen wijzen van elkaar af en benadrukken hiermee het excluderende karakter van deze as.

Lesblok “de verticaal”

De verticaal is een belangrijk onderdeel binnen systeem dynamiek, deze karakteriseert bijvoorbeeld de ruimte als een tegelijkertijd, een en-en verhouding, een insluitende verhouding, polairiteit.

Niet alleen binnen systeem dynamiek vind je de verticaal, maar ook in andere vakken zoals de wiskunde, waar de verticaal benoemd is als de y-as. Ook vind je de verticaal terug in de werkelijkheid.

Doe: Neem pen en papier en teken een verticaal.

In de wiskunde benoemen ze dit als de y-as, maar als je om je heen kijkt zie je deze verticaal ook overal. Zie je bijvoorbeeld een deur in je omgeving? Deze is doorgaans overheersend verticaal.

Denk: Zoek zoveel mogelijk verticalen in je omgeving.

Doe: Schrijf alle gevonden verticalen op.

Voorbeelden van verticalen zijn: stoelpoten, muren, staande mensen, rugleuningen, hoge kasten, hangende posters, etc.

De verticaal is, net als de horizontaal, overal terug te vinden.

Denk: Heb je dit ook opgemerkt?

Lesblok “de horizontaal en de verticaal”

De horizontaal en de verticaal zijn in de vorige lesblokken gescheiden van elkaar behandeld, maar zowel in systeem dynamiek als in de werkelijkheid zijn deze twee niet van elkaar te scheiden, wel te onderscheiden. Ze hebben een samenhang.

Doe: Neem pen en papier en teken 5 naast elkaar staande verticalen.

Doe: Teken door deze staande verticalen 5 boven elkaar liggende horizontalen.

In de wiskunde benoemen ze dit een raster of een matrix, maar als je om je heen kijkt zie je deze matrix ook overal.

Plaatje matrix

In lesblok “de verticaal” vond jij zelf en gaven wij een aantal voorbeelden van een verticaal. De vraag rijst of deze gevonden/gegeven ‘verticalen’ uitsluitend verticaal zijn.

Doe: Teken een gevonden/gegeven ‘verticaal’ in het door jou getekende raster, dit kan dus zijn een stoel, een muur, een kast, etc.

De muur werd genoemd als voorbeeld voor een verticaal. De muur is verticaal van plafond tot grond, maar horizontaal van muur tot muur. Wat zijn de verhoudingen van deze muur? Sommige muren zijn smaller dan hoog en andere muren zijn breder dan hoog.

Denk: Wat valt jou op aan het door jouw ingetekende voorbeeld?

Doe: Schrijf datgene op wat je opvalt.

Doe: Schrijf de vragen op die je jezelf stelt/stelde.

Doe: Teken een evenredig kruis door middel van één horizontaal en één verticaal.

Dit evenredige kruis heet het dynamische kruis (link naar dynamische kruis) en bestaat uit de horizontale as en de verticale as, respectievelijk de duale as en de polaire as.

Doe: Kies één object in je omgeving en teken deze vanuit vooraanzicht in het midden van het dynamische kruis.

Denk: Wat zie je?

Doe: Schrijf op wat je ziet.

Denk: Is het object overwegend verticaal of horizontaal? Welke kenmerken zie je nog meer? Is er een boven? Een links? Is boven net zo breed als beneden? Is het object links en rechts symmetrisch of asymmetrisch? Wat zie je nog meer?

Lesblok “het dynamische kruis”

Het dynamische kruis heeft een wezenlijke rol in de bouwpatronen(link naar bouwpatronen) van systeem dynamiek. In de voorgaande lesblokken hebben we geschreven over de assen van dit dynamische kruis. Dit dynamische kruis verbindt 4 bronpunten.

Doe: Teken het dynamische kruis.

Doe: Teken aan elk van de uiteinden één coördinaat/bronpunt.

Doe: Koppel de windrichting Noord aan het bovenste coördinaat/bronpunt, Zuid aan het onderste coördinaat/bronpunt, Oost aan het rechter coördinaat/bronpunt en West aan het linker coördinaat/bronpunt

Systeem dynamiek bestaat uit een systeem en uit dynamieken. Elk coördinaat/bronpunt heeft een eigen specifieke dynamiek.

Oost = autonoom

Zuid = discentrisch

West = heteronoom

Noord = concentrisch

Doe: Schrijf deze dynamieken bij het juiste coördinaat/bronpunt

Deze 4 coördinaten/bronpunten kunnen een betrekking, positie, inhoud of proces weergeven. Hier positioneren we begrippen die aanvullend zijn aan een systeem dynamisch veld. Deze begrippen worden door middel van dynamieken gepositioneerd.

Met het dynamische kruis ontstaan er 4 vlakken / kwadranten, waarin werkingen plaatsvinden. Tussen Zuid en Oost is er een werking, de autonoom discentrische dynamiek.

Tussen Zuid en West is er een werking, de heteronoom discentrische dynamiek.

Tussen Noord en West is er een werking, de heteronoom concentrische dynamiek.

Tussen Noord en Oost is er een werking, de autonoom concentrische dynamiek.

Denk: Visualiseer in gedachten deze dynamieken in het door jou tot nu getekende en gevulde dynamische kruis.

Doe: De leerstijlen van KOLB zijn Doener, Denker, Beschouwer en Beslisser. Deze vier kunnen worden gepositioneerd in de kwadranten. De Doener heeft een autonoom discentrisch karakter ten opzichte van de andere drie leerstijlen. De doener gaat namelijk autonoom, vanuit zichzelf vertrekkend, op weg en pakt aan wat op zijn of haar pad komt. Positioneer, door de vier bovenstaande werkingen te gebruiken, de drie overige leerstijlen.