Salutogenese
Dynagram salutogenese en pathogenese
Door zijn stervorm valt het al snel op dat dit dynagram deels anders is opgebouwd dan de meeste dynagrammen op de site. Dit door de complexe verbanden die we zichtbaar proberen te maken.
Vooropgesteld, in dit verband is er geen sprake van goed en slecht.
Niet in hun positie: Boven is niet beter dan beneden. Links is niet beter dan rechts. Visa versa.
Niet in hun begrip: Heelheid is niet beter dan gebrokenheid. Interne stimuli zijn niet beter dan externe stimuli. Visa versa
Het gaat om het in beeld en tot begrip brengen van de impliciete betrekkingen tussen de posities en dito begrippen.
Onbalans en balans hervinden is slechts de wijze waarop een mens zich leert bewegen tussen gebrokenheid en heelheid.
Gebrokenheid en heelheid.
Impliceren elkaar (zijn in elkaar verwikkeld).
Geplaatst op de polaire-as (en / en).
We proberen hier de samenhang weer te geven tussen een mogelijke in-wikkeling van gebrokenheid en of noodzakelijke ont-wikkeling naar heelheid; enerzijds tussen pathogenese (ziek worden) en gezondheid om gebrokenheid te bemiddelen en anderzijds tussen salutogenese (gezond worden) en ziekte om heelheid te bemiddelen. Je kunt dat op vele manieren nuanceren, we geven slechts enkele hypothetische verbanden, vul zelf aan.
Gebrokenheid positioneren we hier analoog aan het discentrische.
Heelheid aan het concentrische. (zie posities diagram en dynagram)
Onder gebrokenheid verstaan we de kwetsbaarheid en broosheid van het menszijn in al zijn lagen. Onder heelheid verstaan we de mogelijkheid om uit die gebrokenheid weer op te staan en heel te worden, meer mens te worden. Een mens in ontwikkeling beweegt zich tussen die twee bandbreedten.
Gebrokenheid en heelheid kunnen we respectievelijk zien als verbonden met het aardse en het hemelse bestaan van de mens. Als burger tussen twee werelden dient hij zich op een vrije wijze daartoe te leren verhouden. Hoe kunnen uit het hemelse krachten indalen die de mens helpen om die gebrokenheid te leren verstaan en te overstijgen; hoe kunnen uit het aardse krachten opstijgen die de mens helpen om die heelheid te leren bewerken en te begrijpen? Er zijn nog vele andere vragen te stellen.
Gezondheid en ziekte
Impliceren elkaar.
Ziekte zou je ook bij gebrokenheid kunnen plaatsen en gezondheid bij heelheid.
Ziekte plaatsen we hier in relatie tot het heel worden en gezondheid plaatsen we hier in relatie tot gebrokenheid.
De mate dat je geen antwoord kan vinden op gebrokenheid kan al of niet leiden naar Pathogenese (het ontstaan van de ziekte). De ziekte die ontstaat, spiegelt hetgeen nog ontbreekt aan je gezondheid, anderzijds blijft de gezondheid een voorwaarde om weer te kunnen genezen.
Door middel van overgave leer je als zieke je aan de ziekte over te geven, het te ondergaan en het geduld te betrachten om er bij stil te staan.
Door middel van curatief handelen (gericht op genezing) zoek je de ziekte te boven te komen en als zieke zoek je naar de zin en betekenis van dit gebeuren om te voorkomen dat de ziekte weer terugkomt.
De gebrokenheid van het aardse bestaan noodzaakt om er aan te groeien en je open te stellen voor hemelse gaven.
De heelheid van het hemelse bestaan maakt het mogelijk om je er aan toe te vertrouwen, je er door te laten vormen en je open te stellen voor aardse gaven.
De mate dat je een weg zoekt naar het bevorderen van heelheid kan al of niet leiden naar Salutogenese (het ontstaan van gezondheid). De gezondheid die ontstaat, dient zich keer op keer te verhouden tot een mogelijke ziekte. Een ziekte kan de zieke helpen gezonder te worden en aan heelheid te winnen.
Door middel van opgave (je besluit uit evt. voorzorg te handelen) leer je als gezonde je te wijden aan je gezondheid, het aan te gaan en actie te ondernemen.
Door middel van preventief handelen (gericht op het voorkomen van ziekte) zoek je de gezondheid te beproeven door een ziekte op te wekken.
Er zijn “ziekten” die je kunnen helpen om juist weer gezonder te worden
(om bijv. zo afvalstoffen te lozen en of je immuun systeem te versterken).
Je hebt soms een bepaalde "ziekte" nodig, wil je bemerken wat er nog aan je gezondheid mankeert.
Interne stimuli en Externe stimuli.
Mate van heelheid en gebrokenheid, (gezondheid en ziekte) worden, basaal gezien (het meest), beïnvloed door Interne stimuli en Externe stimuli .
Interne stimuli, geplaatst aan de heteronome en dalende zijde, het naar binnen gaande.
Externe stimuli, geplaatst aan de autonome en stijgende zijde, het naar buiten gaande.
Beiden zijn geplaatst op de kruising van de twee in elkaar schuivende driehoeken.
Interne stimuli en Externe stimuli zijn beiden onderhevig aan of ritme/maat en of ritmeloos/mateloos.
Maat en ritme.
Maat/mateloos is analoog aan hoeveelheid, kwantiteit en ruimte: beiden staan in dit dynagram diagonaal tegengesteld in de tijd en hier geplaatst op de tijdsas.
Ritme/ritmeloos is analoog aan hoedanigheid, kwaliteit en tijd: beiden staan in dit dynagram diagonaal tegengesteld in de ruimte en hier geplaatst op de ruimte as.
Maat verhoudt zich tot ritmeloos in relatie tot de externe stimuli: hoe leer je maat te houden in relatie tot externe stimuli?
Ritme verhoudt zich tot mateloos in relatie tot de interne stimuli: hoe leer je ritme te houden in relatie tot interne stimuli?
Het ritmeloze wordt in balans gebracht door maat te houden.
Het mateloze wordt in balans gebracht door ritme te houden.
Maat en mateloos verhouden zich tot elkaar in relatie tot de mate van de ik-functie, een objectbetrokken houding en staan hier diagonaal op de zelf-as.
Ritme en ritmeloos verhouden zich tot elkaar in relatie tot de mate van de zelf-functie, een subjectbetrokken houding en staan hier diagonaal op de ik-as.
Ritmeloos en mateloos leiden uiteindelijk naar gebrokenheid.
Maat en ritme leiden uiteindelijk naar tot heelheid.
Ritmeloos en mateloos hebben een functie in het bewerken van heelheid:
In heelheid dien je jezelf te sterken aan ritmeloosheid en mateloosheid door je grenzen telkens te verleggen.
Ritme en maat hebben een functie in het bewerken van gebrokenheid.
In gebrokenheid dien je jezelf te helen aan ritme en maat door er een nieuwe verhouding toe te vinden om je te begrenzen.
In het algemeen kunnen stimuli zowel een opwekkende als een vervlakkende werking hebben
Opwekken (opwekkend) verhoudt zich tot gezondheid.
Vervlakken (vervlakkend)verhoudt zich tot ziekte.
Ritmeloosheid en mateloosheid betrachten kan leiden tot vervlakking van respectievelijk interne en externe stimuli.
Ritme en maat betrachten kan leiden tot opwekking van respectievelijk externe en interne stimuli.
Maat en ritme betrachten kan leiden tot vervlakken, maar kan echter ook leiden naar heelheid.
Mateloosheid en ritmeloosheid betrachten kan leiden tot opwekken, maar kan echter ook leiden naar gebrokenheid.
Opwekken: Bovenaan gepositioneerd aan de discentrische, verspreidende, naar buiten stromende positie.
Vervlakken: Onderaan gepositioneerd aan de concentrische, verzamelende, naar binnen stromende positie.
Opwekken en vervlakken verhouden zich op de verticale as tot elkaar in een polaire dynamiek (gekenmerkt door een en / en betrekking): Ze bemiddelen tussen heelheid en gebrokenheid.
Vervlakken en opwekken verhouden zich via de horizontale as tot elkaar in een duale dynamiek (gekenmerkt door een of / of betrekking); Ze bemiddelen tussen interne en externe stimuli.
Het opwekken kan je in betrekking brengen tot heelheid om ziekte te verstaan.
Het vervlakken kan je in betrekking brengen tot gebrokenheid om gezondheid te begrijpen.
Praktische menskunde.
Salutogenese en pathogenese vormen de twee polaire dimensies van de menselijke ontwikkeling en dienen binnen het denkraam en het raamwerk van praktische menskunde beoefend te worden.
Daartoe wordt het dynagram ingericht als een raamwerk en het diagram als een denkraam. Het diagram geeft te denken en het dynagram geeft een hypothetische gedachtengang weer.
Een diagram is geordend in de ruimte, gekenmerkt door een dynamisch kruis in een statisch gestructureerd veld.
Een dynagram is gestructureerd in de tijd, gekenmerkt door een statisch kruis in een dynamisch geordend veld.
Met betrekking tot de extern gerelateerde dynamiek visualiseert een diagram noodzakelijke posities, respectievelijk bepaalde inhouden en begrippen, om de interne betrekkingen te leren begrijpen.
Met betrekking tot de intern gerelateerde dynamiek visualiseert een dynagram mogelijke betrekkingen, respectievelijk nader te bepalen processen en beelden, om de externe posities te leren verstaan.
Zie voor verdere uitwerking: Systeemdynamiek in begrip en beeld.
De wezensleden.
In het dynagram hebben we tot slot op een speelse wijze de wezensleden trachten te positioneren. Voor wie er mee bekend is. De wezensleden aan de onderzijde, ik-organisatie en astraal lichaam, representeren bovenpool functies, de wezensleden aan de bovenzijde, fysiek lichaam en ether lichaam, representeren onderpool functies. De bovenpool functies worden evenzeer beïnvloed door het fysieke lichaam en het ether lichaam, en de onderpool functies worden evenzeer beïnvloed door de ik-organisatie en het astrale lichaam.
Ik-organisatie en astrale lichaam verhouden zich tot de koude en degeneratieve doodsprocessen; fysiek lichaam en ether lichaam verhouden zich tot de warme en regeneratieve levensprocessen. In de dynamiek tussen ziekte en gezondheid kan je de werking van de wezensleden zichtbaar maken. Deze werking helder denken helpt een weg te vinden te werken aan ziekte en gezondheid.
Hananja Borggreve.
Alfons Vandeursen.